In Corsica, sò di l’Antichità u scalu è u stabbilimentu di parechji putenzi cummirciali è militari di u Maritarraniu. Locu strateghjicu, crucivia cummirciali, l’isula passarà da una mani à l’altra è d’una rilighjoni à l’altra mentri seculi è seculi.

L’isula t’hà sempri avutu rilazioni cù l’Etruschi è i Cartaghjinesi. I Grechi, eddi, cercani d’avè un fondacu in Corsica chì prisenta a particularità di pusseda acqua po legnu da fà batteddi in quantità. U farani in Alalia chì, presu da i Rumani, divintarà Aleria. I Rumani pigliani a suprana nant’à l’altri putenzi marittimi di u Maritarraniu è nant’à l’abitenti di a Corsica, menu numarosi è menu armati. Mettini quantunqua cent’anni da cunquistà l’isula. A so pulitica hè di fà sfruttà i piaghji è i vaddi da l’anziani militari d’altu gradu chì si vedini rigalà un pricoghju, da quand’eddi lasciani l’armata pà a vita civili.

Sò fatti i cità di Mariana, Sagona, Aiacciu vechju…

Tutti sti civilizazioni dumandani l’impositi à i Corsi (legnu, cera, meli..) è quiddi chì si rivoltani sò pigliati è vinduti com’è schiavi o ammazzati.

À principiu, i Rumani sò pulitiisti (credini in parechji Dii) è marturieghjani i cristiani ma dopu, aduttarani u cristianisimu. A fini di l'Imperu rumanu hè u cumenciu di parechji invasioni. Passarani i Vandali ariani chì cumbattini i cristiani è isiliarani ind'è noi una mansa di veschi africani catolichi. Passarani in furia i Goti po i Bizantini vinarani da ristabbiliscia i cosi. Mettini in baddu un'urganizazioni cù i viscuvati com'è centri amministrativi, pulitichi, rilighjosi è militari. Mariana, Aleria, Sagona, Opinon è Figari sò i cinqui lochi impurtenti. U cristianisimu hè dighjà prisenti in Corsica, si sparghjarà da sti centri piaghjinchi versu i più alti muntagni induva u paganisimu hè è firmarà prisenti parechji seculi.

DA TENA À MENTI

À principiu di u IIIzu seculu nanzu à Cristu, a Corsica hè liata assai à i Punichi. A guerra trà Cartaghjini è Roma faci ch’eddu sbarca in Corsica Scipioni cù i so armati è ch’eddu principia l’invasu di l’isula. I Rumani mittarani cent’anni (dui guerri è assai rivolti dumati) da impona si è fà di u locu un locu latinizatu.